زنان شاغل از مشکلاتشان در محیط کار می‌گویند

فرارو

“اینجا اتاقی نیست که دوربین نداشته باشد”، همیشه ترجیح اول آقایان هستند”، “فکر می‌کنند چون خانم هستیم خرج زندگی نداریم” “حرف‌های دو پهلوی مدیر را چطور معنی کنم؟”، “بعضی خانم‌ها سعی می‌کنند بقیه را دور یا خراب کنند” “فکر می‌کنند حتما زندگی یا پدر و مادر خوبی ندارم که حاضر شده‌ام آنجا کار کنم” ” مدیر سعی داشت به هر بهانه‌ای بدنم را لمس کند” اینها بخشی از گفته‌های زنان شاغل به فرارو در مورد مشکلاتشان در محیط کارشان است. فرارو در این گزارش به بررسی مهم‌ترین مشکلات زنان با ریشه جنسیتی در محیط کار می‌پردازد. زنان شاغل می‌توانند با بیان تجارب خود در بخش ” ارسال نظر” به فرارو در تهیه یک پژوهش کیفی کمک کنند.

 محمد ناظری؛ بسیاری از مشکلات با زمینه جنسیتی برای زنان شاغل وجود دارد که به گفته برخی از آن‌ها “بسیار آزاردهنده” است و هر روز با آن‌ها سرو‌کله می‌زنند، اما چندان به آن توجه نمی‌شود؛ از نبودن مکانی برای تعویض لباس در محیط‌های کاری تا مدیریت پیچیده روابط با همکاران.

در گپ‌و‌گفت با چند زن شاغل از مشکلاتشان در محیط کار می‌پرسیم. همچنین پرسشنامه‌ای برای تعدای از زنان شاغل به صورت تلگرامی ارسال شد که در ادامه با گزینش بخش‌هایی از صحبت‌های زنان شاغل و پاسخ‌های برجسته مصاحبه‌شوندگان به بررسی برخی از مشکلات آن‌ها در محیط کار می‌پردازیم.**

زنان شاغلی که خواننده این مطلب هستند می‌توانند تجربیاتشان در این زمینه را در بخش نظرات ارسال کنند.

پوشش مناسب
انتخاب و پوشیدن لباس مناسب برای محیط کار تقریبا دغدغه تمام زنان شاغل است. زنان شاغل در انتخاب نوع پوشش علاوه بر علاقه شخصی باید موارد دیگری را هم در نظر داشته باشند: از تفاوت دمای محیط‌ها و عدم امکان تعویض لباس تا حضور همکاران و نظر آنها؛ که این مساله انتخاب پوشش مناسب را برای آن‌ها دشوار می‌کند.

زهرا*** ۲۳ ساله، که مجرد است و در یک شرکت خصوصی، طراحی سازه انجام می‌دهد بزرگترین مشکلش در محیط کار را مربوط به دشواری انتخاب پوشش مناسب می‌داند: «خیلی سخت است همه‌اش لباسهایم باهم جور باشد. مثلا بیرون هوا سرد است و داخل مترو و شرکت گرم. مجبور هستم یک مانتو همراهم بیاورم و در راه فقط کاپشن بپوشم و اینجا اتاقی نیست که دوربین نداشته باشد و مجبور هستیم یا در آشپزخانه یا سرویس لباسهایمان را عوض کنیم».

ندا، مجرد و ۲۹ ساله که کارمند بازرگانی در یک شرکت خصوصی است، اینکه مجبور است با توجه به حضور همکاران نوع پوشش را تغییر دهد را یکی از مشکلات اصلی در محیط کار می‌داند: «گاهی نگاه همکارانم به بدنم را متوجه می‌شوم که آزارم می‌دهد و مجبورم می‌کند جور دیگری لباس بپوشم.»

وقتی زنان در برخورد با مردان بلاتکلیف می‌شوند
یکی از مشکلات زنان در محیط کار “برخورد دو پهلو” ی همکاران و مدیران مرد با آنهاست. به گفته بسیاری از پاسخ‌دهندگان به خصوص در روز‌های اولی که سر کار می‌روند از آنجایی که همکاران را نمی‌شناسند دقیقا نمی‌دانند چطور برخورد کنند.

آزاده که بیشتر در شهرک‌های صنعتی و با همکاران مرد سروکار دارد با توضیح شرایطش برای تصمیم گیری در برخورد با همکاران مرد می‌گوید از طرفی باید در محیط کار “خوش‌برخورد” باشد تا بتواند همکاری کند از طرفی نگران سوء استفاده همکاران مرد است.

سمانه که به دلیل رفتار‌های دوپهلوی کارفرما از یک آزمایشگاه کالیبراسیون بیرون آمده می‌گوید «یک دلیل اینکه من آنجا نماندم حرف‌های دو پهلوی مدیر بود که نمی‌دانستم باید چطور معنیشان کنم؛ مثلا می‌گفت: خوشم نمی‌آید هر روز برید بیایید و فقط کار کنید؛ باید بیایید به من سلام بگویید و موقع رفتن حتما تک به تک به اتاقم بیایید و از من خدافظی کنید. به من می‌گفت: وسط روز به بهانه کار بیا اتاقم و بنشین با من حرف بزن یا گیر می‌داد که تو چرا حال من را نمی‌پرسی؟ چرا فقط می‌روی پشت میزت می‌نشینی؟ می‌گفت: صبح‌ها نیم ساعت زودتر بیا عصر‌ها نیم ساعت دیر‌تر برو، می‌گفت: بیا به من بگو بقیه چه‌کار می‌کنند، چه می‌گویند و از این جور حرفها. آخر هم وقتی دید من اهلش نیستم عذرم را خواست و یک چک قد روز‌هایی که آنجا بودم، نوشت و به من داد.»

پارمیدا ۲۳ ساله که طراح سازه یک شرکت خصوصی است از تجربه خودش در این زمینه می‌گوید «یک بار وقتی داشتم اسپیلت اتاق رو روشن می‌کردم مدیرم گفت: “لاغر شدی ها”! و با اینکه رابطه احترام آمیز و خوبی بین کارمند‌ها و مدیرمان وجود دارد، اما فکر کردم خوب نیست یک مرد در مورد چاق و لاغر شدن یه خانم نظر بدهد.»

تاثیر جنسیت در استخدام
تاثیر جنسیت در استخدام به دو شکل خود را نشان می‌دهد: درشکل اول دید جنسیتی کارفرما که توانایی و کارآیی مردان را بیشتر از زنان می‌داند و شکل دوم که در سال‌های اخیر زیاد به چشم می‌آید استخدام بیشتر زنان بخاطر پرداخت حقوق کمتر و انجام کار بیشتر.

مریم که ۳۳ ساله، مجرد و مدیر منابع انسانی در یک شرکت خصوصی است می‌گوید: «موقعیت استخدام در جای مناسب تری داشته‌ام و آزمون‌های استخدامی و مراحلی را طی کردم، ولی در آخر گفتند ترجیح داده‌اند یک آقا انتخاب کنند.»

تعدادی از پرسش‌شوندگان که در رشته‌های فنی تحصیل کرده بودند، نگاه مردانه به رشته تحصیلیشان را از مشکلات اصلی در استخدام نشدن زنان می‌دانند.

سحر ۲۵ ساله که کار‌های پروژه‌ای مهندسی انجام می‌دهد می‌گوید «در این کار همیشه ترجیح اول آقایان هستند.»

اما از طرفی بسیاری از کارفرما‌ها ترجیح می‌دهند نیروی زن استخدام کنند که در بسیاری موارد استخدام زنان با پرداخت حقوق کمتر و درخواست میزان کار بیشتر همراه است.

گندم که ۲۷ ساله است و در چند شرکت خصوصی مترجم بوده می‌گوید: «بسیاری از کارفرمایان معتقدند می‌توانند از زنان انتظار کار بیشتر در قبال حقوق کمتر داشته باشند. برای همین ترجیح می‌دهند خانم‌ها را استخدام کنند.»

سمیرا ۲۸ ساله که سابقه کار در مشاغل متنوع و مختلفی را دارد می‌گوید: «کلا دیده‌ام که یک سری کار‌ها را زنانه می‌دانند یا ترجیحشان این است که یک خانم استخدام کنند، در کل درخواست حقوق خانم‌ها کمتر از آقایان است؛ کارفرما هم این را می‌داند»

حقوق
مشکل دیگری که زنان شاغل مطرح می‌کنند پایین بودن حقوقشان در مقایسه با مردان در رده شغلی مشابه است.

گلاره با مقایسه چند شرکت خصوصی که در آنها کار کرده است می‌گوید: «حداقل در شرکت‌های خصوصی، حقوق دریافتی خانم‌ها از آقایان پایین تر است، حتی با اینکه ممکن است خانم‌ها، وظایف بیشتری برعهده داشته باشند.»

مریم که ۳۳ سال دارد و در یک شرکت خصوصی مشغول به فعالیت است می‌گوید «حقوق یک مرد در رده شغلی من حدودا “دو برابر” بیشتر است»

بسیاری از پاسخ دهندگان مساله پایین بودن حقوقشان نسبت به مردان را “آزاردهنده” دانستند. سمیرا می‌گوید: “بعضی از خانم‌ها هم به حقوق کم قانع هستند”

سمیه که ۲۷ ساله است و اکنون در یک شرکت نرم‌افزاری کار می‌کند از تجربه کار در یک کتابفروشی در حاشیه تهران می‌گوید «رسما “بیگاری” بود، روزی دوازده ساعت حتی جمعه‌ها و روز‌های تعطیل، چند ماه مهم سال هم مرخصی ممنوع، بدون بیمه، کلا ماهی ۲۰۰ هزار تومان می‌دادند. با خودم گفتم بروم آنجا بنشینم بهتر از این است که خانه باشم، ولی همان موقع کاملا حس می‌کردم این شرایط اصلا انسانی نیست. فروشنده خانم می‌خواستند، خانم‌ها راحتتر این شرایط را می‌پذیرند مخصوصا مجرد‌ها و جوانترها. آقایان، چون مسئولیت زندگی دارند زیر بار نمی‌روند، من هم، چون نه سابقه کار داشتم نه چیزی از محیط کار و حق و حقوقم می‌دانستم آن وضعیت را پذیرفتم. می‌دانستم انقدر آدم بیکار هست که من بروم بلافاصله یک نفر دیگر می‌آید جای من. پس کارفرما الزامی برای جلب رضایت من حس نمی‌کرد.»

خانمی که خود را “بینام” معرفی می‌کند ۳۳ ساله و مهندس الکترونیک است. او در رابطه با علت پایین بودن حقوق نسبت به مردان می‌گوید: «فکر می‌کنند، چون خانم هستیم خرج زندگی نداریم پس باید به سطح پایین تری از حقوق راضی باشیم!»

زنان علیه زنان
زنان شاغل مشکلاتی هم با همکاران زن دارند که ریشه جنسیتی داشته باشد. برخی از پاسخ‌دهندگان رقابت برای جلب توجه مردان، سوء استفاده از جنسیت برای ارتقاء شغلی و … را از جمله این مشکلات دانستند.

سیمین مجرد و ۲۸ ساله که در یک مرکز بازرسی استاندارد کار می‌کرده می‌گوید «آنجا یک حسابدار داشتند که متاهل و خیلی جذاب بود، متوجه شدم یک صمیمیت غیر عادی بین مدیر آنجا و آن خانم هست؛ یک حس زنانه این را بهم می‌گفت، نفوذ داشت» سیمین می‌گوید رفتار آن زن باعث شده بود از من هم چنین انتظاری برود که بیرون آمدم.

المیرا که در یک شرکت نرم افزاری پشتیبان است هم می‌گوید «بعضی خانم‌ها را دیدم که از زنانگی‌شان سوء استفاده می‌کنند و سعی می‌کنند به مدیر یا رئیس نزدیک بشوند و جایشان را محکم می‌کنند یا اینجوری بقیه را دور یا خراب می‌کنند.»

یکی دیگر از مواردی که زنان با زنان در محیط کار مشکل دارند دیدگاه جنسیتی خود زنان است. مریم ۳۳ ساله و مجرد با بیان تجربه‌ای که در آن نزدیک بوده مورد تجاوز قرار بگیرد می‌گوید: «چندتا از خانم‌ها من را مقصر می‌دانستند؛ که دختر باید مواظب باشد و جوری بیرون بیاید که مرد تحریک نشود، مرد طبیعتش است و دست خودش نیست و…»
وقتی کار برای مردان افتخار و برای زنان عار است
با وجود حضور بیشتر زنان در مشاغل مختلف نسبت به سال‌های گذشته و مشارکت ۱۶.۵ درصدی زنان در اقتصاد کشور به گفت بسیاری از زنان شاغل هنوز دید سنتی به کار کردن زنان وجود دارد.

برخی از پاسخ‌دهندگان از “نگاه چپ” همسایه‌ها موقع سر کار رفتن در صبح زود گفتند، چند مورد هم گفتند همه فکر می‌کنند به خاطر “مشکل مالی” سر کار می‌رویم.

سارا که در یکی از شهرستان‌های استان تهران به عنوان صندوقدار کار می‌کرده در این زمینه می‌گوید: «من ۴ سال پیش که دنبال کار بودم و هیچ تجربه و سابقه کاری نداشتم حاضر بودم برای مستقل بودن هر کاری بکنم. دو ماه در رستورانی کار کردم روزی ۴ ساعت برای ماهی ۲۰۰ تومان. آنجا صندوقدار بودم آدم‌های خوبی بودند، ولی محیط کارم خوب نبود، همه جور آدمی می‌آمد آنجا: کسبه، بازاری، کارگر و… همین باعث شده بود دید منفی حتی نسبت به من داشته باشند، فکر می‌کردند “حتما زندگی یا پدر و مادر خوبی ندارم که حاضر شده‌ام آنجا کار کنم” منم خیلی کله‌ام داغ بود. می‌گفتم مهم نیست مردم چه فکر میکنند»

وقتی زنان دست کم گرفته می‌شوند
یکی از مشکلاتی که زنان شاغل در گفتگو‌ها بیان کردند “دست‌کم گرفته‌ شدن” و “جدی گرفته نشدن” به خصوص در محیط‌هایی با تعداد بالای همکاران مرد بود.

سحر ۲۵ ساله که هم طراح و هم مربی ورزشی است این مساله را مهم‌ترین مشکل شغلی‌اش می‌داند: «تصور اینکه توانایی ما در انجام کار‌ها کمتر از آقایان است مهمترین مشکل شغلی برای من است و دست کم گرفته شدن و اعتماد نکردن به نظرات و راه حل‌های پیشنهادی ما برای رفع مشکلات آزارم می‌دهد.»

ندا ۲۹ ساله و کارمند هم می‌گوید: «بعضی از همکارانم به مزاح می‌گفتند که زن نباید بیاید سر کار، باید بنشیند خانه، بشور و بساب و بچه داری و…»

مهسا ۳۷ ساله طراح و تورلیدر هم در مورد شغل خودش می‌گوید: “چون جنس کار کمی مردانه است است اوایل خیلی زنان را جدی نمی‌گیرند”

آزار جنسی****
پاسخ‌دهندگان برای بیان آزار‌های جنسی در محیط کار بیشتر از این عبارت‌ها استفاده کردند:”تیکه‌های جنسیتی”، “پیشنهاد‌های ناخوشایند”، “آزار کلامی” ، “تیکه انداختن‌های جنسی”، “پیشنهادات نا متعارف”، “نگاه آزاردهنده”، “سو استفاده از وضعیت تاهل” ” احساس نزدیکی بیش از حد بعضی از کارمندان” و “پیشنهاد دوستی”.

مونا که مدیر منابع انسانی در یک شرکت خصوصی است می‌گوید: «در شرکت قبلی یک بار مدیر به بهانه شوخی کردن، قصد “دست درازی کردن” داشت که به شدت برخورد کردم و در آخر استعفا دادم. در ابتدای شروع به کار هم چندین بار اتفاق افتاده که پیشنهاد‌ها و رفتار‌های خیلی زشتی دیدم که باعث افسردگی و سرخوردگی در آن دوران شده بود.»

تینا ۲۹ ساله مجرد و کارمند بازرگانی می‌گوید «جایی کار می‌کردم که مدیرش سعی داشت به هر بهانه‌ای بدنم را لمس کند و دستم را بگیرد و در نهایت پیشنهاد دوستی و رابطه خارج از عرف و کاری داد که ناچار شدم علی رغم علاقه به کار، آنجا را ترک کنم.»